Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. SAWHTHING TICHHE TUTE
A. India ram pum huapa sawhthing eichhetu rannung, natna leh hnim larzual te
1. Rannung
1) Sawhthing zik khertu pangang (shoot borer, Conogethes punctiferalis)
2) Sawhthing hnahro ti lungtu (Rhizome fly, Mimegralla coeruliforns)
2. Natna
1) Sawhthing tawih (Rhizome/Soft rot, Pythium spp)
2) Sawhthing hnah de/kaw chuk (Leaf spot, Phyllosticta zingiberi)
3. Hnim: Sawhthing hmun awmna azirin hnim chi hrang hrang a awm, hnah sin (thang, di) phungladin, hnah bial, hrui zam chi etc tiin a then theih.
B. Mizorama Sawhthing eichhetu rannung, leh natna larzual te:
1. Rannung
1) Sawhthing lung (Rhizome fly, Calobata spp, Mimegralla coeruliforns)
2) Sawhthing zik khertu pangang (Shoot borer, Conogethes punctiferalis)
3) Vual (White grub, Holotrichia sp)
2. Natna
1) Sawhthing tawih (Rhizome/soft rot, Pythium spp)
2) Sawhthing hnah de/kaw chuk (Leaf Spot, Phyllosticta zingiberi)
3) Sawhthing hnah eng (Yellows)
4) Sawhthing hnah/kung rau (Leaf/Sheath blight, Rhizoctonia solani)
5) Sawhthing hnah eng leh hring inpawlh (Bacterial wilt, Pseudomonas solanacearum)
II. SAWHTHING HMUNA A EICHHETU RANNUNG LEH NATNA
A tum ber chu a tirtea sawhthing eichhetu rannung leh natna awm tan thlithlai a, engtiang taka nasa in nge rannung leh natna in sawhthing an tihchhiat dawn tih thlithlai hi a ni.Agriculture department-a thawk te leh sawhthing hmun siamtu, loneitute chuan a huhovin, ni 14 danah vawikhat tal sawhthing hmun an tlawh anga, a eichhetu rannung inthlahpun dan te, natna hluar zel dan leh, rannungtha awm te an thli thlai anga, an thil hmuh te ziakin an chhinchhiah vek tur a ni. An sawhthing hmun theuha kala, sawhthing eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm ang ang te thlithlai tura kal fo turin loneitute chu chawhphur tur a ni. Mizoramah chuan "sawhthing tam" tiin loneituten an sawi ringawt a, sawhthing chhiat/tam chhan hrechiang tura a hmun ngeia kala sawhthing chu chik taka ena, zir a pawimawh hle a ni. Tichuan rannung leh natna chuan a hlauhawm chin ETL a thlen chuan sawhthing ven dan tur kawng hrang hrang (IPM) hman tur ngaihtuah tur a ni.
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 146-153
III. SAWHTHING VEN NANA IPM HMAN TURTE
A. Loneitu thiamsa
1) Thuk deuh hleka lei lehphut tur.
2) Leia rannung leh natna hrik awm tihhlum nan lei lehphut tawh chu ni sa ah ni 20-30 chhung tal pho tur a ni.
3) Uluk takin sawhthing chi tur thlan tur. A chi atan chuan sawhthing thlar tha, hrisel, natna leh rannung laka fihlim, han tuai buna pawh a a chhung lam chu rawng dang kailo (rawngdangin a kah loh) a ni tur a ni.
4) Sawhthing chi lin dawnah a chi leh Trichoderma viride/T.harzianum chawhpawlh tur, tichuan a bi leh a bi inkar hlat lam chu 25cm ni bawk se.
5) Sawhthing hmun lei endikna (soil testing) a a leilung awmdan azirin Fertilizer leh ran ek hman tur zat dik tak sawhthing hmunah hman tur a ni.
6) Sawhthing lin hnu ni 90 na velah sawhthing hmun thlawhfai saah chuan vau a hnim hnah tawih thei tur lakkhawma sawhthing karah chap vak tur a ni. Hei hian leia tuihu kalral tur a veng a, hnim to tur a dang bawka, lei a siamtha bawka, sawhthingin a ngeih bawk a ni.
7) Sawhthing hmuna thlai chaw siamtu, thilnung, mitlawnga hmuh tham loh chi hrang hrang te an lo inthlahpun tam theih nan sawhthing hmunah bawngek sawhkawi leih tur a ni. A remchan chuan changpat tui thlawr te, hnim hnah uptawih tawh tui te pawh sawhthing hmunah hian leih a tha, sawhthingin a ngeih a ni.
8) Hlo thlawh fai a pawimawh hle, hlo thlawhfai hunah chauh sawhthing hi fertilizer pek tur a ni.
9) Sawhthing hmun hectare khatah zauah Neem Cake 20 quintals pek a tawk.
10) Sawhthing hmuna tui a inthlit hul zung zung theih nan hmun zawlah chuan tui luankawr siam tur a ni.
11) Sawhthing chin zawhah (a kum leh ah) thlai dang- buh, hmarcha, badam, Vaimin leh chawhmeh chi thlai chin tur a ni.
12) Sawhthing tawih natna do thei sawhthing chi tha te chu heng te hi a ni :-
Nadia, Maran suas, Naraspattnam, Venguna, Wynad local, W.Mannontody, Kuruppampady.
B. Hmanraw dang hman
1) Nipui laiin sawhthing chinna tur lei lehphut hian leia awm natna hrik leh rannung a pho hlum a, a tangkai hle a ni.
2) Sawhthing eichhetu rannung chi hrang hrang man nana sawhthing hmuna Eng thang kam hi a tangkai hle.
3) Sawhthing tawih a tlem theih nan sawhthing hmunah tui luankawr siam tur a ni, tichuan ruah a sur pawhin rang takin a inthli hul thei dawn a ni.
4) Sawhthing tawih i hmuh hmasak ber chu a tona lei nen kar phawngin rut vek la, vauah paih tur a ni, tichuan he natna darh zel tur hi a lo ziaawm thei dawn a ni.
5) Sawhthing hnah khawrtu pangang vai a, rah hlum tur a ni.
6) Sawhthing lung (tawih) a tlem theih nan sawhthing hrisel chauh a chi atan lin tur a ni a, sawhthing lung pawh a theih anga hmaa vaia, tihhlum vek tur a ni.
7) Vual leh a thlahtu sephung buang hi vai a, rahhlum tur a ni.
C. Rannungtha leh hrik tangkai hman
1) Sawhthing tawih natna, a tlem theih nan sawhthing lin laiin a bi-ah Trichoderma sp phul tur a ni.
2) Sawhthing hmuna til duh/shillong par (Lantana camara) hnah thehdarh vak hian sawhthing khertu pangang nghal tur a tinep thei. (Lantana rah hi lak tel miah loh tur a ni)
3) Rannungtha- Khuavanglamdar, Maimawm, Chrysopids, Uifawm, Trichogrammatids etc te hi humhalh tur a ni a, rannung thahna hlo pawng kah mai mai loh tur a ni.
4) Pangang suat nan (lungphurh thlahtu tui tichhe turin) sawhthing hmunah Trichogramma chilonis chu hectare khatah 50,000 (Trichocard 3), kartin chhuah tur a ni.
D. Rannung thahna hlo leh natna damdawi hman
1) Sawhthing zik khertu pangang a tam chuan (sawhthing zik thi a tam chuan) heng zinga a engemaw ber hi kap ang che :- Neem oil @ 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Dimethoate @2 ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Quinalphos @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh.
2) Sawhthing tawih natna a hluarnaah chauh Bordeux mixture @1% kah tur.
3) Sawhthing hnah khawrtu pangang suat nan Quinalphos @4ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur.
4) Sawhthing lung (a thlahtu-tlip ang tak, rannung ria, a ke hmawr var, a tak dum, phe vat vat) a tlem theih nan Dimethoate @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Quinalphos @4ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur.
5) Sawhthing tawih ven nan Sawhthing chi chu lin hmain Metalaxyl MZ @ 4gm leh sawhthing chi 1kg nuai pawlh tur. A tul dan azirin sawhthing kahna lei pawh kah tur.
IV. SAWHTHING THAN DAN ANG ZELA IPM HMAN TURTE
|
|||
---|---|---|---|
1 | Sawhthing chi lin hma | 1 Leia awm/biru rannung leh natna hrik | 1 Thuk deuh hleka lei leh tur.
2 Sawhthing chin zawhah thlai dang chin tur 3 Leia awm/biru rannung leh natna a thih theih nan lei lehphut tawh chu kar 2 tal nisaah pho tur |
2 | Sawhthing chawr chhuah hun | 1 Sawhthing dawttu khuavang chhinchhiah ang, che chang lo (Scale)
2 A kung vuai/thi |
1 Sawhthing chi hrisel, rannung leh natna do thei natna kai lo chu lei
laihkhuarah thelret Puan/Silpouline phah ila, tah chuan dah ila. bawngek sawhkawi
(tui) leh Tricho derma sp.chawhpawlhin sawhthing chu bual tur a ni. Bual zawhah
lin nghal tur a ni.
2 Leia thlai chaw siamtu, mit lawnga hmuh tham loh hrik te tak te te sawhthing hmuna an lo pun theih nan sawhthing chawr hnu (tuh hnua a chawr) ah sawhthing hmunah hnim hnah chap vak tur a ni. Chumi hnu chuan bawngek sawhkawi tuiin leih tur a ni. 3 Sawhthing tawih (abul tawih) a tlem theih nan sawhthing hmunah chuan tui luan kawr siam tur a ni. 4 Sawhthing lin hmain a chi chu Quinalphos @4ml leh tui 1 litre chawhpawlhah chiah tur a ni, chiah zawhah daihlimah dah ula, lin nghal tur a ni. 5 Bacteria natna laka a him theih nan lin hmain sawhthing chi chu Streptomycin (100200ppm) 200mg leh tui 100 litres chawhpawlh ah minute 30 chhung chiah tur a ni. Chiah hnuah daihlimah dah a, lin nghal tur a ni. |
3 | Sawhthing Peng insiam lai, a than duah lai | 1 Sawhthing tawih
2 A zik khertu pangang thang kam 3 Sawhthing hnah khawrtu pangang 4 Sawhthing lung(Rhizome fly) June-Oct. thleng a hluar 5 Hnim chi hrang hrang |
1 Sawhthing hmunah rannung man nan zanah eng (chhit) tur a ni.
2 Sawhthing hmuna tilduh/shillong parf (Lantana camara) hnah chap vak hian sawhthing zik khertu pangang a tlem duh. 3 Neem oil @5ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Dimethoate @2ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Qunalphos @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh-a sawhthing chu ni 14 dan zelah kah tur. 4 Sawhthing hmunah tui luan kawr a awm tha tur a ni. 5 Sawhthing hrisel natna kai lo chauh a chi atan lak tur a ni. 6 Sawhthing natna vei chu a bul nen chawha, vauah paih tur 7 Sawhthing lin lai leh a hnuah Trichoder viride or T.harzianum phul tur a ni. (A tui pawh a kah theih) 8 Lin hmain sawhthing chi chu damdawi Metalaxyl (Riilomil MZ) @4gm leh a chi 1 kg chawhpawlh tur, tichuan lin zui tur a ni. 9 Sawhthing natna vei chawh/kar-a paih fai hnuah sawhthing chu a pumin Bordeaux mixture 1% in kah tur a ni. (Bordeaux Mixture 1% = 1 kg chinai, 1 kg Copper Sulphate + tui 100 litres chawhpawlh, vawi khat siam chu siam ni la la in hman zawh nghal tur a ni, a tuk leh atan siamsa dahthat chi a ni lo) 10 Sawhthing rin hmain a thi 1 kg leh Thiram 25-30 gm nuaipawlh tur. 11 Sawhthing lung (Rhizome fly) laka sawhthing a him theih nan Dimethoate @2ml leh tui 1 litre chawhpawlh or Monocrotophos @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur. Sawhthing ti lungtu rannung hi June-October thleng a tam thin avangin sawhthing lin hnua a chawr tantirh atangin thla tin rannung thahnahlo hi kah tur a ni. 12 Carbofuran 3G hi hectare khatah 22 kg khatah sawhthing zung hnaih deuh ah phul tur a ni. 13 A fai thei ang ber a sawhthing hmun thlawh tur a ni. |
4 | 4 Sawhthing | 1 Natna laka a him nan | 1 In hnuai daihlimah lei laihkhuarah sawhthing chawh hnua a hrisel, natna kai lo
chu dah tur a ni. A khur bang chi tur dahthat leh chhuatah chuan thingzaina nawi dip ro
emaw balu dah ro emaw phul chhuah vek tur a ni.
2 Khura sawhthing dah hnuah di ro emaw changel hnah ro emaw a khuh tur a ni. |
V. IPM HMAN CHUNGCHANGA TIH TUR LEH TIH LOH TURTE
1 | Sawhthing chi tha, thar hlawk, natna leh rannung laka fihlim chauh ching/ling ang che | 1 | Sawhthing chi tha lo, natna kai sa chu ching/ling suh. |
2 | Sawhthing chi chu natna laka fihlim, hrisel tha ngei a ni tur a ni. Lin hmain sawhthing chi leh leia natna hrik awmsa laka ven nan Trichoderma viride or T. harzianum nen nuaipawlh tur a ni. | 2 | Sawhthing chi chu lin hmain damdawi lawng chauh nen chuan nuaipawlh suh. |
3 | Fertilizer theh hmain sawhthing hmun chu thlo fai hmasa zet rawh. Kut lawnga hnim hi pawh tur a ni. | 3 | Sawhthing hmuna hnim hnah leh lantana hnah chap darh hma leh fertilizer theh hmain hlo thlo fai hmasa zet rawh. |
4 | Lei endik hnua a hman tur tawk bithliah ang zat dik tak fertilizer chu sawhthing hmunah hmang ang che. | 4 | Thlai chaw tenau (Micronutrients) leh fertilizer chu chawhpawlh-in hmang suh. |
5 | Thlai chaw tenau (Micronutrients) leh fertilizer chu chawhpawlh-in hmang suh. | 5 | Sawhthing hmunah tui a tlang thei tur a ni lo. |
6 | Kar tin/thla tin, duhthusamah chuan zing dar 9:00Am hma lamah, sawhthing hmunah AESA kalpui thin ang che, chumi azir chuan a eichhetu rannung leh natna laka sawhthing ven dan kawng i ruahman dawn nia. | 6 | Thla tin rannung thahna hlo leh natna damdawi pawng kap ngawt suh ang che. |
7 | Lungphur thlahtu leh rannung dang man nan zanah sawhthing hmunah eng thang kam/chhi ang che. | 7 | Sawhthing hmunah chuan eng ang rannung leh natna nge awm, engzata tam leh nasa nge, ETL a thleng dawm em tih thlithlai hmasa zet lo chuan rannung thahna hlo leh natna damdawi kap mai mai suh ang che. |